Co robić, gdy zostaniesz oskarżony o przestępstwo gospodarcze?
Bycie oskarżonym o przestępstwo gospodarcze to sytuacja stresująca, która wymaga szybkiego i rozważnego działania. W polskim systemie prawnym, opartym na Kodeksie karnym (dalej: KK) oraz Kodeksie postępowania karnego (dalej: KPK), masz określone prawa i obowiązki. Poniżej znajdziesz praktyczny przewodnik, który pomoże Ci przejść przez pierwsze kroki po otrzymaniu zarzutów, nawiązać efektywną współpracę z prawnikiem i skorzystać z przysługujących Ci uprawnień.
1. Zachowaj spokój i nie działaj pochopnie
Gdy dowiadujesz się o zarzutach – czy to poprzez wezwanie na przesłuchanie, doręczenie pisma z prokuratury, czy kontakt ze strony organów ścigania – Twoja pierwsza reakcja jest kluczowa. Przestępstwa gospodarcze, takie jak oszustwo (art. 286 KK), pranie pieniędzy (art. 299 KK) czy nadużycie zaufania w obrocie gospodarczym (art. 296 KK), często wiążą się z długotrwałym postępowaniem i skomplikowanym materiałem dowodowym. Unikaj impulsywnych działań, takich jak natychmiastowe przyznanie się do winy, składanie wyjaśnień bez przygotowania czy niszczenie dokumentów. Każda z tych decyzji może zostać wykorzystana przeciwko Tobie.
Pierwszy krok: Zapisz datę, godzinę i okoliczności, w jakich dowiedziałeś się o zarzutach. Jeśli otrzymałeś pismo (np. postanowienie o przedstawieniu zarzutów), dokładnie je przeczytaj, ale nie odpowiadaj na nie samodzielnie.
2. Skorzystaj z prawa do odmowy składania wyjaśnień
Zgodnie z art. 175 § 1 KPK masz prawo odmówić składania wyjaśnień lub odpowiedzi na poszczególne pytania – bez konieczności podawania przyczyny. W praktyce oznacza to, że na etapie pierwszego kontaktu z policją czy prokuraturą (np. podczas przesłuchania w charakterze podejrzanego) nie musisz mówić nic ponad podanie swoich danych osobowych. Pamiętaj, że wszystko, co powiesz, może zostać użyte w postępowaniu, nawet jeśli intencje miałeś dobre.
Praktyczna wskazówka: Jeśli zostaniesz wezwany na przesłuchanie, powiedz: „Korzystam z prawa do odmowy składania wyjaśnień i poproszę o kontakt z moim obrońcą”. To zgodne z prawem i daje Ci czas na przygotowanie obrony z prawnikiem.
3. Natychmiast skontaktuj się z prawnikiem specjalizującym się w prawie karnym
W sprawach gospodarczych kluczowe jest zaangażowanie adwokata lub radcy prawnego z doświadczeniem w tego typu postępowaniach. Przestępstwa gospodarcze często wymagają analizy dokumentów finansowych, umów czy korespondencji, co czyni je złożonymi. Twój obrońca ma prawo być obecny przy wszystkich czynnościach procesowych (np. przesłuchaniach, przeszukaniach – art. 79 KPK) i pomoże Ci uniknąć błędów.
Jak wybrać prawnika?
- Poszukaj specjalisty z praktyką w sprawach karno-gospodarczych (np. oszustwa, malwersacje).
- Sprawdź, czy zna się na specyfice Twojej branży (np. handel, finanse, IT).
- Umów się na konsultację, by omówić strategię obrony.
Współpraca z prawnikiem: Przygotuj dla niego pełną dokumentację – umowy, faktury, e-maile czy inne dowody związane ze sprawą. Opowiedz o wszystkich okolicznościach, nawet tych, które mogą wydawać się nieistotne. Pełna szczerość z obrońcą (chroniona tajemnicą zawodową) to podstawa skutecznej obrony.
4. Poznaj swoje prawa jako podejrzany/oskarżony
Polskie prawo gwarantuje Ci szereg uprawnień, które możesz wykorzystać na swoją korzyść. Oto najważniejsze z nich w 2025 roku:
- Prawo do obrony (art. 6 KPK) – masz prawo aktywnie uczestniczyć w postępowaniu i przedstawiać dowody na swoją niewinność.
- Prawo do wglądu w akta sprawy (art. 156 § 1 KPK) – po zakończeniu śledztwa możesz wraz z prawnikiem zapoznać się z materiałem dowodowym.
- Prawo do składania wniosków dowodowych (art. 167 KPK) – możesz wnosić o przesłuchanie świadków, powołanie biegłych czy dołączenie dokumentów.
- Domniemanie niewinności (art. 5 § 1 KPK) – to organ ścigania musi udowodnić Twoją winę, a nie Ty swoją niewinność.
Uwaga: Jeśli w trakcie postępowania zastosowano wobec Ciebie środki zapobiegawcze (np. tymczasowe aresztowanie – art. 258 KPK), Twój prawnik może złożyć zażalenie lub wniosek o zmianę na łagodniejszy środek (np. dozór policji, poręczenie majątkowe).
5. Przygotuj się na przesłuchanie i inne czynności procesowe
Jeśli zostaniesz wezwany na przesłuchanie, idź na nie z prawnikiem. Przed spotkaniem ustalcie strategię – czy składać wyjaśnienia, a jeśli tak, to jakie. W sprawach gospodarczych często kluczowe są szczegóły, np. daty transakcji, intencje stron czy kontekst biznesowy. Przygotuj się na pytania o konkrety – organy ścigania mogą próbować wykazać Twój zamiar popełnienia przestępstwa (tzw. stronę podmiotową czynu).
Wskazówka: Nigdy nie kłammy podczas przesłuchania – kłamstwo może zostać uznane za utrudnianie postępowania (art. 239 KK). Jeśli nie pamiętasz szczegółów, powiedz to otwarcie.
6. Zabezpiecz swoje interesy i dowody
W przypadku przestępstw gospodarczych często dochodzi do przeszukań (art. 219 KPK) lub zabezpieczenia majątku (art. 291 KPK). Jeśli prowadzisz firmę, upewnij się, że masz kopie ważnych dokumentów w bezpiecznym miejscu – mogą one być kluczowe dla Twojej obrony. Jednocześnie nie niszcz żadnych materiałów, bo to może być potraktowane jako zacieranie śladów.
Co robić podczas przeszukania?
- Żądaj obecności prawnika.
- Sprawdź, czy funkcjonariusze mają nakaz (chyba że działają w trybie art. 220 KPK – zatrzymanie w trakcie przestępstwa).
- Sporządź notatki o tym, co zostało zabrane.
7. Monitoruj postępowanie i współpracuj z obrońcą
Postępowanie w sprawach gospodarczych może trwać miesiącami, a nawet latami. Regularnie kontaktuj się z prawnikiem, by być na bieżąco z etapami śledztwa lub procesu. Jeśli pojawią się nowe dowody na Twoją korzyść (np. zeznania świadków, ekspertyzy), Twój obrońca powinien je niezwłocznie przedstawić.
Pamiętaj: Masz prawo odwoływać się od niekorzystnych decyzji, np. od wyroku sądu I instancji (art. 444 KPK) czy postanowienia o zabezpieczeniu majątku.
Podsumowanie
Oskarżenie o przestępstwo gospodarcze nie oznacza automatycznie winy. Klucz do sukcesu to szybkie działanie, profesjonalna pomoc prawna i świadomość swoich praw. Zachowaj spokój, nie podejmuj decyzji pod presją i pozwól obrońcy poprowadzić sprawę. W polskim prawie masz narzędzia, by się bronić – skorzystaj z nich mądrze.
Jeśli masz dodatkowe pytania lub Twoja sytuacja wymaga analizy konkretnych przepisów, skonsultuj się z prawnikiem – każda sprawa gospodarcza jest unikalna i wymaga indywidualnego podejścia.
autor: Gabriel Jackowski
Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej – skontaktuj się z nami – Kancelaria Prawna Jackowski
