Nowelizacja ustawy o PIP

Zmiany w ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy (PIP), planowane na 2026 rok, wprowadzają nowe narzędzia kontroli, które mogą wpłynąć na codzienne funkcjonowanie firm. Decyzje inspektorów o uznaniu umowy cywilnoprawnej za stosunek pracy będą natychmiast wykonalne, co niesie za sobą poważne konsekwencje organizacyjne i finansowe.

Co wprowadza nowelizacja ustawy o PIP? Przegląd najważniejszych zmian

Projekt nowelizacji, wpisany do wykazu prac legislacyjnych rządu pod numerem UD283, ma na celu wzmocnienie roli PIP w zwalczaniu nielegalnych form zatrudnienia. Oto główne nowości:

• Natychmiastowa wykonalność decyzji: Jeśli okręgowy inspektor pracy stwierdzi, że umowa cywilnoprawna (np. zlecenie, o dzieło czy B2B) spełnia cechy stosunku pracy, decyzja ta natychmiastowo zastąpi umowę o pracę. Od dnia jej wydania, osoba objęta decyzją zyska prawa pracownicze, takie jak urlop, ochrona przed zwolnieniem czy świadczenia socjalne. Firma będzie zobowiązana do odprowadzania składek ZUS i podatków jak za pracownika etatowego.
• Możliwość skutków wstecznych: Decyzja może wskazywać datę zawarcia umowy o pracę wcześniejszą niż data jej wydania. Skutki podatkowe i ubezpieczeniowe za okres przed decyzją będą wstrzymane, jednak brak precyzyjnych regulacji co do świadczeń pracowniczych może oznaczać obowiązek wypłat zaległych benefitów nawet za kilka lat.
• Krótki termin na odwołanie: Tylko siedem dni na złożenie odwołania do sądu pracy. To szczególnie trudne w złożonych sprawach, gdzie analizuje się całą relację – od treści umowy po praktyczne wykonywanie zadań. W przypadku wielu umów w firmie, termin ten może być trudny do dotrzymania.
• Surowsze kary i kontrole zdalne: PIP otrzyma uprawnienia do nakładania wyższych sankcji za naruszenia, a kontrole będą mogły odbywać się online. Dodatkowo, inspektorzy będą korzystać z analizy ryzyka na podstawie danych z ZUS i KAS, co pozwoli na precyzyjne typowanie firm do weryfikacji.

Te regulacje, choć mają chronić interesy pracowników, mogą stanowić wyzwanie dla sektorów opierających się na elastycznych formach współpracy, takich jak IT, konsulting czy usługi kreatywne. Według sprawozdania PIP za 2024 rok, zakwestionowano zaledwie 4% umów zlecenia i mniej niż 1% B2B, ale nowe kompetencje mogą zwiększyć intensywność kontroli.

Jakie ryzyka niesie nowelizacja dla Twojej firmy?

Projekt ustawy wprowadza jednostronne obciążenia dla przedsiębiorców, bez wystarczających mechanizmów ochronnych. Oto najważniejsze zagrożenia:

1. Koszty finansowe: Przejście na etat oznacza wyższe wydatki na składki ZUS, podatki i świadczenia. Jeśli decyzja obejmie grupę wykonawców, może to zakłócić budżet firmy. Wsteczne skutki mogą dodatkowo obciążyć przedsiębiorstwo wypłatami zaległych urlopów czy innych benefitów.
2. Problemy organizacyjne: Siedmiodniowy termin na odwołanie wymaga błyskawicznej reakcji. Bez gotowej dokumentacji trudno będzie udowodnić, że relacja nie ma cech etatu. W okresie odwołania (nawet kilka lat) „wykonawca” będzie traktowany jak pracownik, co ograniczy elastyczność operacyjną firmy.
3. Brak wsparcia po wygranej w sądzie: Jeśli sąd uchyli decyzję, przedsiębiorca musi samodzielnie korygować rozliczenia PIT i ZUS, dochodzić zwrotów nadpłat i rozliczać się z „byłym pracownikiem” (np. zwrot świadczeń). Projekt nie oferuje narzędzi ułatwiających te procesy, co może generować dodatkowe koszty i konflikty.
4. Wzrost kontroli: Analiza ryzyka oparta na danych ZUS i KAS oznacza częstsze inspekcje w firmach z dużą liczbą umów cywilnoprawnych. Brak wytycznych uwzględniających wolę stron umowy może prowadzić do subiektywnych decyzji inspektorów.

W kontekście Google Trends, frazy takie jak „nowelizacja ustawy o PIP 2025” i „ryzyka dla przedsiębiorców” zyskują na popularności jesienią 2025 roku, co wskazuje na rosnące zainteresowanie tematem wśród biznesu.

Jak przygotować firmę na nowelizację? Praktyczny przewodnik krok po kroku

Nie czekaj na ostateczny kształt ustawy – zacznij działać już dziś, aby uniknąć niespodzianek. Oto sprawdzone kroki:

1. Przeprowadź audyt umów: Zbierz wszystkie umowy cywilnoprawne i oceń je pod kątem cech stosunku pracy. Sprawdź nie tylko tekst umowy, ale też praktykę: kto decyduje o godzinach pracy? Czy wykonawca używa Twojego sprzętu? Wprowadź poprawki, np. zapisy podkreślające samodzielność, aby wzmocnić argumentację.
2. Zbierz i zorganizuj dokumentację: Przygotuj archiwum e-maili, raportów, faktur i dowodów na niezależność wykonawców. To ułatwi szybkie złożenie odwołania. Rozważ wewnętrzny audyt lub konsultację prawną, aby zidentyfikować słabe punkty.
3. Przeszkol zespół: Edukuj menedżerów i dział HR, aby unikali zachowań sugerujących etat (np. narzucanie sztywnych godzin). Wprowadź procedury monitorowania umów i reagowania na kontrole PIP.
4. Rozważ modyfikacje modeli współpracy: Dla ryzykownych relacji przejdź na formy mniej narażone na kwestionowanie, np. autentyczne B2B z odrębnymi podmiotami. Monitoruj postępy legislacyjne – na wrzesień 2025 projekt jest w konsultacjach.
5. Skorzystaj z profesjonalnej pomocy: W Kancelarii Prawnej Jackowski oferujemy analizy umów i wsparcie w sporach z PIP. Nasze doświadczenie w prawie gospodarczym pomoże Ci dostosować firmę do nowych wymagań.

Proaktywne podejście pozwoli nie tylko uniknąć kar, ale też usprawnić procesy w firmie.

Podsumowanie – bądź przygotowany na zmiany w prawie pracy

Nowelizacja ustawy o PIP to istotne wyzwanie dla przedsiębiorców, ale odpowiednie przygotowanie minimalizuje ryzyka. Natychmiastowa wykonalność decyzji i krótki termin odwołania wymagają czujności, ale audyt umów i dokumentacja to klucz do sukcesu. W Kancelaria Prawna Jackowski jesteśmy gotowi pomóc w dostosowaniu Twojej firmy do nowych regulacji. Umów się na konsultację i zabezpiecz swoje interesy.

autor: Gabriel Jackowski (za prawo.pl)