Prostszy VAT i sprawiedliwe wywłaszczenia – nowe propozycje dla przedsiębiorców

W ostatnich dniach pojawiły się nowe pomysły, które mogą uprościć życie przedsiębiorcom i obywatelom. Chodzi o ułatwienia w formalnościach spadkowych, bardziej sprawiedliwe zasady wywłaszczeń na cele publiczne oraz ujednolicony VAT na żywność. Te inicjatywy, opracowane przez społeczny zespół Rafała Brzoski w ramach projektu „SprawdzaMY”, zyskały poparcie Rady Ministrów. Jakie zmiany proponują eksperci i co to oznacza dla Ciebie? Wyjaśniamy w przystępny sposób.

1. Mniej biurokracji w sprawach spadkowych

Dzisiaj, by załatwić notarialne poświadczenie nabycia spadku, rodzina zmarłego musi dostarczyć szereg dokumentów: odpis aktu zgonu, odpisy aktów stanu cywilnego spadkobierców oraz zaświadczenie z urzędu gminy o numerze PESEL zmarłego. Podobne formalności dotyczą darowizn nieruchomości czy umów majątkowych małżeńskich. To czasochłonne i uciążliwe.

Zespół Rafała Brzoski proponuje, by notariusze mieli bezpośredni dostęp do baz danych stanu cywilnego. Zmiany miałyby objąć ustawę – Prawo o aktach stanu cywilnego, Prawo o notariacie oraz ustawę o ewidencji ludności. Dzięki temu spadkobiercy unikną zbierania dokumentów, a ryzyko użycia fałszywych papierów spadnie. Jak podkreślają autorzy, to szczególnie ważne przy obrocie nieruchomościami o wysokiej wartości.

2. Sprawiedliwe wywłaszczenia na cele publiczne

Wywłaszczenia gruntów, zwłaszcza rolnych, często odbywają się na niekorzystnych warunkach dla właścicieli. Specustawy, jak ta dotycząca Centralnego Portu Komunikacyjnego, pozwalają rozdzielić moment wywłaszczenia od wypłaty odszkodowania – czasem nawet o kilka lat. Brak też możliwości zamiany gruntów na inne należące do Skarbu Państwa.

Inicjatywa „SprawdzaMY” proponuje zmiany w 14 ustawach, by uregulować ten proces. Kluczowe pomysły to:

• Jasna definicja „istotnej inwestycji celu publicznego”.
• Gwarancje procesowe, np. zasada, by odwołanie od decyzji o wywłaszczeniu nie pogorszyło sytuacji właściciela.
• Obowiązek inwestora przedstawienia odszkodowania na poziomie 120% wartości rynkowej nieruchomości.

To krok w stronę większej równowagi między interesem publicznym a prawami właścicieli.

3. Uproszczenie VAT na żywność

Aktualny system VAT na produkty spożywcze bywa chaotyczny. Stawki 5%, 8% i 23% stosowane są nierównomiernie, co kłóci się z polityką prozdrowotną. Przykłady? Bezalkoholowe piwo czy wino mają 5% VAT, a woda – 23%. Herbata to 23%, ale mieszanka herbaciana już 8%. Ryby są opodatkowane 5%, a krewetki – 23%. To zmusza restauratorów do analizowania składu dań – np. rolka sushi może mieć 5% lub 23% VAT w zależności od proporcji ryb i skorupiaków.

Zespół Brzoski proponuje ujednolicenie stawek VAT w tych samych kategoriach produktów. To ułatwi życie branży spożywczej i ograniczy arbitralność przepisów. Autorzy wskazują też na szansę promowania zdrowej żywności poprzez podatki.

Dodatkowo zaproponowano zniesienie kar w PIT i CIT za płatności niezgodne z „białą listą VAT” czy obowiązkiem split payment. To ma odciążyć przedsiębiorców od dodatkowych sankcji.

4. Wsparcie dla handlu i patentów

Inne propozycje to:

• Minimalna opłata manipulacyjna w systemie kaucyjnym – handlowcy domagają się regulacji stawek (np. 10-12 gr za butelkę PET), by operatorzy nie przerzucali kosztów na sklepy.
• Uproszczenie wpisów w Urzędzie Patentowym – dziś spółka musi składać setki osobnych wniosków o wykreślenie zastawów na znakach towarowych. Proponuje się elektroniczną obsługę, by przyspieszyć proces.

5. Co już przyjęto?

Rada Ministrów na ostatnim posiedzeniu (wtorek, 13 maja 2025 r.) zatwierdziła kilka deregulacyjnych zmian, w tym:

• Zasada rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika w ordynacji podatkowej.
• Odciążenie depozytariuszy funduszy inwestycyjnych.
• Elektroniczna korespondencja w postępowaniu karnym.
• Zniesienie obowiązku wskazywania miejsca dostawy leków.

Podsumowanie

Te propozycje mogą znacząco uprościć życie przedsiębiorcom i obywatelom. Od mniej biurokratycznych spadków po sprawiedliwe odszkodowania i czytelniejszy VAT – zmiany idą w dobrym kierunku. Jeśli prowadzisz firmę lub planujesz inwestycje, warto śledzić rozwój tych regulacji.

autor: Gabriel Jackowski (za legalis.pl)

Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej – skontaktuj się z nami – Kancelaria Prawna Jackowski