Przestępstwa związane z nieuczciwą reklamą: jak uniknąć kar za wprowadzanie w błąd?

W dzisiejszym dynamicznym świecie biznesu reklama stanowi kluczowe narzędzie promocji produktów i usług. Jednakże, gdy przekracza granice uczciwości, może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych, w tym odpowiedzialności karnej. W Polsce regulacje w tym zakresie opierają się przede wszystkim na ustawie z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, która definiuje czyny nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy. Celem analizy jest nie tylko wyjaśnienie zagrożeń, ale także ułatwienie przedsiębiorcom uniknięcia błędów, które mogłyby narazić ich na sankcje.

Czym jest nieuczciwa reklama w świetle polskiego prawa?

Zgodnie z art. 16 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, nieuczciwa reklama obejmuje działania sprzeczne z prawem, dobrymi obyczajami lub godnością człowieka. Oto najczęstsze przykłady naruszeń:

• Wprowadzanie w błąd: Reklamy sugerujące fałszywe korzyści, np. „najniższa cena na rynku” bez dowodów, mogą wpływać na decyzje konsumentów. Kluczowe jest, aby informacje o produkcie były zgodne z rzeczywistością.
• Reklama manipulująca emocjami: Przykłady to wywoływanie strachu (np. „Kup nasz produkt, by uniknąć choroby!”) lub wykorzystywanie łatwowierności dzieci.
• Reklama ukryta: Treści sponsorowane bez wyraźnego oznaczenia, takie jak artykuły udające neutralne opinie, są niezgodne z prawem.
• Inwazyjne działania marketingowe: Spam czy niechciane telefony marketingowe naruszają prywatność konsumentów.
• Nieprawidłowa reklama porównawcza: Porównania z konkurencją muszą być rzetelne, obiektywne i nie mogą dyskredytować innych marek.

Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 15 kwietnia 2025 r. (sygn. K 12/16) potwierdził zgodność tych przepisów z konstytucją, co umacnia ich aktualność.

Odpowiedzialność karna za nieuczciwe praktyki reklamowe

Nieuczciwa reklama może skutkować sankcjami karnymi na podstawie art. 25 ust. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Sprawca podlega karze aresztu (od 5 do 30 dni) lub grzywny (do 5 000 zł). Ściganie wymaga wniosku pokrzywdzonego, np. konkurenta lub konsumenta. Dodatkowo, inne przepisy, takie jak:

• Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (z 23 sierpnia 2007 r., t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2070 ze zm.), przewidują kary administracyjne nakładane przez UOKiK – nawet do 10% rocznego obrotu firmy.
• Kodeks karny (art. 286) może mieć zastosowanie w skrajnych przypadkach, np. oszustwa reklamowego, z karą do 8 lat pozbawienia wolności.

Odpowiedzialność dotyczy nie tylko przedsiębiorcy, ale także agencji reklamowej czy twórcy reklamy (art. 17 ustawy). W 2024 r. UOKiK nałożył kary za fałszywe promocje suplementów diety, co pokazuje, że organy nadzoru aktywnie monitorują rynek.

Jak uniknąć kar za nieuczciwą reklamę? Praktyczne wskazówki

Aby zminimalizować ryzyko sankcji, przedsiębiorcy powinni stosować się do następujących zasad:

1. Zweryfikuj prawdziwość reklamy: Upewnij się, że informacje o produkcie (np. cena, skład, właściwości) są zgodne z faktami. W razie sporu to Ty musisz udowodnić prawdziwość twierdzeń (art. 18a ustawy).
2. Zachowaj transparentność: Oznaczaj treści sponsorowane jako reklamę, unikając ukrytych form promocji.
3. Unikaj manipulacji: Nie stosuj reklam wywołujących strach ani nie kieruj ich do wrażliwych grup, takich jak dzieci.
4. Dbaj o rzetelność porównań: Reklamy porównawcze muszą opierać się na weryfikowalnych danych.
5. Konsultuj się z prawnikiem: Przed uruchomieniem kampanii warto skonsultować się z ekspertem w dziedzinie prawa reklamy.
6. Śledź zmiany w prawie: Monitoruj decyzje UOKiK i KRRiT, szczególnie w regulowanych sektorach, takich jak farmacja czy finanse.
7. Reaguj na skargi: Szybkie usunięcie spornych elementów reklamy może zapobiec eskalacji sporu.

Dlaczego warto zadbać o zgodność reklamy z prawem?

Nieuczciwa reklama to nie tylko ryzyko kar finansowych, ale także utrata zaufania klientów i reputacji firmy. Zastosowanie powyższych zasad pozwala nie tylko uniknąć sankcji, ale także budować wiarygodność marki. Regularne audyty kampanii reklamowych to inwestycja w długoterminowy sukces.

autor: Gabriel Jackowski 

Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej – skontaktuj się z nami – Kancelaria Prawna Jackowski