Rozwiązywanie sporów handlowych – mediacje czy sąd?

Spory handlowe są nieodłącznym elementem prowadzenia działalności gospodarczej. Mogą dotyczyć nieterminowych płatności, niewywiązania się z umowy czy różnic w interpretacji jej zapisów. W takich sytuacjach przedsiębiorcy stają przed wyborem: skierować sprawę do sądu czy spróbować rozwiązać konflikt za pomocą mediacji? Obie metody mają swoje zalety i wady, a wybór odpowiedniej zależy od konkretnej sytuacji. W tym artykule omówimy, czym różnią się mediacje od postępowania sądowego, jakie są ich koszty, czas trwania oraz skuteczność. Dzięki temu dowiesz się, jak najlepiej rozwiązać spór handlowy, aby chronić interesy swojej firmy i jednocześnie zaoszczędzić czas oraz pieniądze.

Czym jest mediacja w sporach handlowych?

Mediacja to sposób rozwiązywania konfliktów, w którym neutralna trzecia osoba – mediator – pomaga stronom dojść do porozumienia. W Polsce mediacje reguluje Kodeks postępowania cywilnego (KPC), a także ustawa z dnia 10 września 2015 r. o pozasądowym rozwiązywaniu sporów konsumenckich, choć ta ostatnia dotyczy głównie relacji przedsiębiorca–konsument. W sporach handlowych mediacja jest dobrowolna, co oznacza, że obie strony muszą wyrazić na nią zgodę.

Proces mediacji zazwyczaj wygląda następująco: strony spotykają się z mediatorem, który wysłuchuje ich stanowisk i pomaga znaleźć rozwiązanie akceptowalne dla obu stron. Mediator nie narzuca decyzji – jego rolą jest ułatwienie dialogu. Jeśli strony dojdą do porozumienia, podpisują ugodę, która po zatwierdzeniu przez sąd ma taką samą moc prawną jak wyrok sądowy (zgodnie z art. 183¹⁵ KPC). Mediacje mogą być prowadzone zarówno przed skierowaniem sprawy do sądu, jak i w trakcie postępowania sądowego – na przykład na wniosek sędziego.

Postępowanie sądowe – kiedy warto je wybrać?

Postępowanie sądowe to bardziej formalny sposób rozwiązywania sporów. W Polsce spory handlowe rozpatrywane są najczęściej przez sądy gospodarcze, które działają w ramach sądów rejonowych i okręgowych. Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, sprawę do sądu wnosi się poprzez złożenie pozwu, w którym określa się żądania oraz dowody na poparcie swojego stanowiska.

Proces sądowy kończy się wydaniem wyroku, który jest wiążący dla stron i podlega wykonaniu, np. przez komornika w przypadku niewypłacenia zasądzonej kwoty. Postępowanie sądowe jest jednak czasochłonne – w zależności od skomplikowania sprawy i obciążenia sądów może trwać od kilku miesięcy do nawet kilku lat. Warto też pamiętać o kosztach: opłaty sądowe (zazwyczaj 5% wartości przedmiotu sporu, ale nie mniej niż 30 zł), wynagrodzenie prawnika oraz ewentualne koszty biegłych.

Mediacje kontra sąd – porównanie kluczowych aspektów

Aby ułatwić Ci podjęcie decyzji, porównajmy obie metody pod kątem kilku kluczowych kryteriów:

• Czas trwania
  Mediacja jest znacznie szybsza niż proces sądowy. Cały proces mediacyjny może trwać od kilku dni do kilku tygodni – zazwyczaj wystarczy 1-3 spotkania z mediatorem. Z kolei postępowanie sądowe, zwłaszcza jeśli sprawa jest skomplikowana lub wymaga opinii biegłych, może ciągnąć się miesiącami, a nawet latami. Na przykład, w 2025 roku średni czas trwania sprawy gospodarczej w sądzie rejonowym wynosi około 12-18 miesięcy na pierwszą instancję.
• Koszty
  Mediacja jest zazwyczaj tańsza. Koszt mediacji zależy od stawek mediatora – w Polsce waha się od 150 do 500 zł za godzinę, a całe postępowanie to zwykle kilka godzin. Jeśli mediacja jest prowadzona na zlecenie sądu, opłata jest stała i wynosi 1% wartości przedmiotu sporu, ale nie więcej niż 2 000 zł (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości). Proces sądowy jest droższy: opłaty sądowe, koszty prawnika i inne wydatki mogą wynieść od kilku do nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych, w zależności od wartości sporu.
• Poufność
  Mediacja gwarantuje pełną poufność – wszystko, co zostaje powiedziane podczas spotkań, nie może być wykorzystane w sądzie, jeśli mediacja się nie powiedzie (art. 183⁴ KPC). Postępowanie sądowe jest co do zasady jawne, co oznacza, że szczegóły sporu mogą stać się publiczne, co nie zawsze jest korzystne dla wizerunku firmy.
• Kontrola nad wynikiem
  W mediacji to strony decydują o rozwiązaniu – ugoda jest wynikiem ich porozumienia, co daje większą elastyczność i pozwala uwzględnić interesy obu stron. W sądzie to sędzia podejmuje decyzję, a wyrok może nie zadowolić żadnej ze stron. Na przykład, w sporze o zapłatę sąd może zasądzić kwotę niższą, niż oczekiwał powód, lub odrzucić roszczenie z powodów formalnych.
• Stosunki biznesowe
  Mediacja pozwala zachować dobre relacje biznesowe, ponieważ jej celem jest współpraca, a nie konfrontacja. Proces sądowy często prowadzi do zaostrzenia konfliktu, co może zakończyć współpracę między stronami na zawsze.

Kiedy wybrać mediację, a kiedy sąd?

Mediacja będzie lepszym wyborem, jeśli:

• Zależy Ci na szybkim rozwiązaniu sporu.
• Chcesz zaoszczędzić pieniądze na kosztach sądowych i prawnikach.
• Wolisz uniknąć publicznego rozgłosu i zachować poufność.
• Chcesz utrzymać dobre relacje z kontrahentem, np. planujesz dalszą współpracę.
• Spór dotyczy nieporozumienia, które można rozwiązać poprzez kompromis, np. różnicy w interpretacji umowy.

Sąd będzie lepszym wyborem, jeśli:

• Druga strona nie chce współpracować i unika dialogu.
• Spór dotyczy poważnego naruszenia prawa, np. oszustwa lub celowego działania na szkodę Twojej firmy.
• Potrzebujesz wiążącego rozstrzygnięcia, które będzie można wyegzekwować, np. przez komornika.
• Wartość sporu jest bardzo wysoka, a Ty masz mocne dowody na poparcie swojego stanowiska.

Pułapki i częste błędy

Bez względu na wybraną metodę, warto znać kilka pułapek, które mogą skomplikować proces rozwiązywania sporu:

• Brak dobrze skonstruowanej umowy – wiele sporów wynika z niejasnych zapisów umownych. Zadbaj o precyzyjne klauzule, np. dotyczące kar umownych czy terminów płatności.
• Ignorowanie mediacji na wczesnym etapie – przedsiębiorcy często od razu kierują sprawę do sądu, tracąc szansę na szybsze i tańsze rozwiązanie.
• Niedocenianie kosztów sądowych – niektórzy nie zdają sobie sprawy, że przegrana w sądzie może oznaczać konieczność pokrycia kosztów strony przeciwnej.
• Brak profesjonalnego wsparcia – zarówno w mediacji, jak i w sądzie warto skorzystać z pomocy prawnika, który pomoże Ci przygotować się do procesu i uniknąć błędów formalnych.

Podsumowanie

Rozwiązywanie sporów handlowych to wyzwanie, ale odpowiedni wybór metody – mediacji lub sądu – może znacząco wpłynąć na wynik i koszty całego procesu. Mediacja jest szybsza, tańsza i pozwala zachować relacje biznesowe, ale wymaga współpracy obu stron. Postępowanie sądowe daje wiążące rozstrzygnięcie, jednak jest czasochłonne i kosztowne. Zanim podejmiesz decyzję, przeanalizuj swoją sytuację, wartość sporu i relacje z kontrahentem. Jeśli masz wątpliwości, skonsultuj się z nami , pomożemy Ci wybrać najlepsze rozwiązanie.

autor: Gabriel Jackowski

Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej – skontaktuj się z nami – Kancelaria Prawna Jackowski