Skarga pauliańska

Skarga pauliańska to skuteczne narzędzie w rękach wierzycieli, pozwalające na ochronę ich interesów w sytuacji, gdy dłużnik dokonuje czynności prawnych pogarszających jego wypłacalność. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z 19 marca 2025 r. (III CZP 9/24), pokrzywdzenie wierzycieli zachodzi, gdy czynność prawna zwiększa stopień niewypłacalności dłużnika, nawet jeśli nie wpływa bezpośrednio na szanse zaspokojenia konkretnego wierzyciela.

Czym jest skarga pauliańska?

Skarga pauliańska, regulowana przez art. 527 Kodeksu cywilnego (KC), pozwala wierzycielowi żądać uznania czynności prawnej dłużnika za bezskuteczną, jeśli ta czynność została dokonana z pokrzywdzeniem jego interesów. Kluczowe przesłanki to:

• Istnienie wierzytelności wobec dłużnika.
• Dokonanie przez dłużnika czynności prawnej z osobą trzecią.
• Pokrzywdzenie wierzycieli wskutek tej czynności.
• Świadomość dłużnika o pokrzywdzeniu wierzycieli.
• Działanie osoby trzeciej w złej wierze lub uzyskanie przez nią korzyści majątkowej.

Sąd Najwyższy w swojej uchwale podkreślił, że pokrzywdzenie wierzycieli nie wymaga analizy szans zaspokojenia konkretnego wierzyciela, lecz dotyczy ogółu wierzycieli. Wystarczy, że czynność prawna zwiększa niewypłacalność dłużnika, czyli pogłębia różnicę między jego aktywami a pasywami.

Sprawa H.B. – przykład zastosowania skargi pauliańskiej

W 2016 r. H.B. nabył od Skarbu Państwa grunty rolne o powierzchni 218 ha za 4,6 mln zł, korzystając z preferencyjnych warunków jako były dzierżawca. Transakcja została sfinansowana pożyczką od M.P., który wkrótce stał się dzierżawcą tych gruntów. W 2020 r. H.B. sprzedał M.P. nieruchomości za 6,2 mln zł – kwotę odpowiadającą wartości pożyczki, co oznaczało, że cena nie została zapłacona bezpośrednio, lecz zaliczono na nią spłatę długu.

Tymczasem H.B. zadłużył się wobec „D.” sp. z o.o. na ponad 280 tys. zł, a także wobec innych wierzycieli, w tym Burmistrza N., KRUS i dwóch banków. W wyniku niewywiązania się z ugody mediacyjnej, „D.” sp. z o.o. złożyła skargę pauliańską, żądając uznania umów sprzedaży gruntów za bezskuteczne. Sądy I i II instancji przyznały rację powódce, wskazując, że sprzedaż gruntów po cenie 30% niższej niż rynkowa zwiększyła niewypłacalność H.B., co spełnia przesłankę pokrzywdzenia wierzycieli.

M.P. wniósł skargę kasacyjną, argumentując, że sądy nie zbadały, czy „D.” sp. z o.o. mogłaby zaspokoić swoje roszczenie, gdyby nie doszło do sprzedaży. Sąd Najwyższy odrzucił skargę, potwierdzając, że w skardze pauliańskiej ocenia się ogólne pokrzywdzenie wierzycieli, a nie indywidualne szanse zaspokojenia.

Kluczowe stanowisko Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy w uchwale z 19 marca 2025 r. (III CZP 9/24) rozstrzygnął wieloletnie rozbieżności w orzecznictwie dotyczące przesłanki pokrzywdzenia wierzycieli. Wskazał, że:

• Pokrzywdzenie wierzycieli zachodzi, gdy czynność prawna zwiększa niewypłacalność dłużnika, czyli pogłębia różnicę między pasywami a aktywami.
• Nie jest konieczne badanie, czy konkretny wierzyciel mógłby się zaspokoić, gdyby czynność nie została dokonana.
• Skarga pauliańska chroni ogół wierzycieli, a nie tylko pojedynczego wierzyciela, co wynika z art. 527 § 2 KC.

SN podkreślił, że wymaganie analizy indywidualnych szans zaspokojenia wierzyciela mogłoby prowadzić do nadużyć, np. tworzenia fikcyjnych hipotek w celu utrudnienia egzekucji. Takie praktyki są trudne do zweryfikowania w procesie pauliańskim, co uzasadnia przyjęcie obiektywnego podejścia.

Dlaczego to ważne dla wierzycieli?

Stanowisko SN wzmacnia pozycję wierzycieli, szczególnie w kontekście windykacji. Skarga pauliańska staje się bardziej skutecznym narzędziem, ponieważ:

• Ułatwia ochronę interesów wierzycieli w sytuacjach, gdy dłużnik wyzbywa się majątku.
• Nie wymaga szczegółowej analizy szans zaspokojenia konkretnego wierzyciela, co przyspiesza postępowanie.
• Chroni przed nadużyciami, takimi jak fikcyjne obciążenia nieruchomości.

W Kancelaria Prawna Jackowski specjalizujemy się w windykacji i skargach pauliańskich. Pomagamy wierzycielom odzyskać należności, nawet w trudnych przypadkach, gdy dłużnik próbuje uniknąć odpowiedzialności. Skontaktuj się z nami aby uzyskać profesjonalne wsparcie.

Jak skutecznie dochodzić swoich praw?

Jeśli podejrzewasz, że dłużnik dokonuje czynności prawnych z pokrzywdzeniem Twoich interesów, kluczowe jest szybkie działanie:

• Zgromadź dowody – dokumenty potwierdzające wierzytelność i działania dłużnika (np. umowy sprzedaży, darowizny).
• Skonsultuj się z prawnikiem – specjalista pomoże ocenić, czy skarga pauliańska jest zasadna.
• Złóż pozew – skarga pauliańska musi być wniesiona w terminie 5 lat od dokonania kwestionowanej czynności.

Nasza kancelaria oferuje kompleksową pomoc w przygotowaniu i prowadzeniu spraw pauliańskich, zapewniając skuteczną ochronę Twoich praw.

Podsumowanie – skarga pauliańska w walce o należności

Skarga pauliańska to potężne narzędzie w rękach wierzycieli, szczególnie w obliczu działań dłużników zmierzających do uniknięcia spłaty długów. Uchwała Sądu Najwyższego z 2025 r. jasno potwierdza, że kluczowe jest ogólne pokrzywdzenie wierzycieli, a nie indywidualne szanse zaspokojenia. W Kancelaria Prawna Jackowski pomagamy w windykacji i ochronie interesów wierzycieli. Jeśli zmagasz się z niewypłacalnym dłużnikiem umów się na konsultację.

autor: Gabriel Jackowski (za legalis.pl)