Split payment a upadłość – co oznacza wyrok NSA dla przedsiębiorców?
Mechanizm podzielonej płatności (split payment), obowiązujący od 1 lipca 2018 r., wciąż budzi kontrowersje, szczególnie w kontekście upadłości spółek. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) z 7 lutego 2025 r. (sygn. akt 1775/21) rozstrzyga spór o możliwość wykorzystania środków z rachunku VAT w postępowaniu upadłościowym. Jak to orzeczenie wpływa na przedsiębiorców i syndyków? amy, jak Kancelaria Jackowski wspiera firmy w poruszaniu się po zawiłościach prawa podatkowego i upadłościowego.
Mechanizm podzielonej płatności – podstawy
Mechanizm split payment, uregulowany w art. 108a ustawy o VAT (Dz.U. z 2024 r. poz. 361), dzieli płatność za fakturę na:
- Wartość netto – przelewana na rachunek rozliczeniowy dostawcy.
- Kwotę VAT – trafiającą na dedykowany rachunek VAT prowadzony przez bank lub SKOK.
Celem tego rozwiązania jest:
- Zminimalizowanie wyłudzeń VAT.
- Zabezpieczenie interesów fiskalnych państwa.
Środki na rachunku VAT mogą być używane wyłącznie do:
- Zapłaty VAT do urzędu skarbowego.
- Regulowania VAT kontrahentom w ramach split payment.
Wykorzystanie środków w inny sposób wymaga zgody naczelnika urzędu skarbowego, która może zostać odmówiona w przypadku zaległości podatkowych (art. 108b ust. 5 ustawy o VAT).
Spór o rachunek VAT w upadłości
Spór przed NSA dotyczył decyzji organu podatkowego z 21 sierpnia 2020 r., który odmówił syndykowi przekazania środków z rachunku VAT na rachunek masy upadłościowej. Syndyk argumentował, że środki te są niezbędne do prowadzenia postępowania upadłościowego. Organ podatkowy powołał się na:
- Art. 108b ust. 5 ustawy o VAT – wskazuje na zaległości podatkowe jako przeszkodę.
- Art. 62b Prawa bankowego – ogranicza wykorzystanie rachunku VAT do celów ustawowych.
Stanowisko WSA w Gliwicach
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach uchylił decyzję organu, argumentując, że:
- Środki na rachunku VAT wchodzą do masy upadłości (art. 63 Prawa upadłościowego).
- Odmowa przekazania środków faworyzuje Skarb Państwa, naruszając konstytucyjne zasady równości i sprawiedliwości (art. 2 i art. 64 ust. 2 Konstytucji RP).
- Mechanizm split payment nie może naruszać reguł prawa upadłościowego dotyczących zaspokajania wierzycieli (art. 342 i nast. Prawa upadłościowego).
Wyrok NSA – kluczowe rozstrzygnięcia
NSA odrzucił stanowisko WSA, wskazując, że:
- Art. 108b ust. 5 ustawy o VAT jest nadrzędny i nie przewiduje wyjątków dla upadłości.
- Rachunek VAT ma specjalny charakter – środki na nim służą ochronie interesów fiskalnych, a nie swobodnemu zarządowi podatnika.
- Ustawa o VAT i Prawo bankowe to lex specialis – mają pierwszeństwo przed ogólnymi przepisami Prawa upadłościowego.
- Środki z rachunku VAT mogą być wykorzystane tylko na cele określone w ustawie, np. zapłatę podatku.
NSA podkreślił, że brak zgody na przekazanie środków nie uprzywilejowuje Skarbu Państwa, lecz realizuje cel split payment – zabezpieczenie poboru VAT. Wyrok jest zgodny z orzecznictwem NSA (np. sygn. I FSK 1792/20, I FSK 236/22).
Jak wyrok NSA wpływa na przedsiębiorców?
Wyrok NSA z 7 lutego 2025 r. ma kluczowe znaczenie dla firm w trudnej sytuacji finansowej:
- Ograniczenie dostępu do środków VAT – przy zaległościach podatkowych syndyk nie może wykorzystać środków z rachunku VAT.
- Konflikt interesów – ochrona interesów fiskusa może utrudniać zaspokojenie innych wierzycieli.
- Wymóg bieżącego regulowania VAT – firmy muszą monitorować zobowiązania podatkowe, aby uniknąć blokady środków w upadłości.
Wsparcie Kancelarii Prawnej Jackowski w kwestiach VAT i upadłości
Zawiłości split payment i prawa upadłościowego wymagają profesjonalnego podejścia. Kancelaria Jackowski oferuje:
- Audyt podatkowy – analiza ryzyka związanego z rachunkiem VAT.
- Doradztwo upadłościowe – wsparcie dla syndyków i firm w relacjach z organami podatkowymi.
- Szkolenia z zakresu split payment – edukacja w zakresie obowiązków VAT.
- Minimalizacja ryzyka sankcji – pomoc w zgodnym stosowaniu przepisów podatkowych.
Podsumowanie
Wyrok NSA z 2025 roku potwierdza nadrzędność przepisów VAT nad prawem upadłościowym w kwestii środków na rachunku VAT. Split payment pozostaje narzędziem ochrony interesów fiskalnych, co może utrudniać zarządzanie masą upadłościową. Aby skutecznie działać w tym środowisku, warto skorzystać z pomocy ekspertów. Kancelaria Prawna Jackowski oferuje kompleksowe wsparcie w zakresie prawa podatkowego i upadłościowego, pomagając firmom i syndykom sprostać wyzwaniom.
Skontaktuj się z nami, aby dowiedzieć się, jak możemy pomóc Twojej firmie!
autor: Gabriel Jackowski (za prawo.pl)
Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej – skontaktuj się z nami – Kancelaria Prawna Jackowski
